Het Familieblad van de Stichting Jacobus Lautenbach 1537/’38 tot 1611 kennen we de rubriek Aanvullingen boek Lautenbach - Vier eeuwen familiegeschiedenis. Daarin vermelden we huwelijk, geboorte en overlijden van nakomelingen van Jacobus Lautenbach, die de naam Lautenbach dragen, of een spellingsvariant. Eeuwenlang was bij geboorte het noemen van de voornaam voldoende. Tegenwoordig niet meer. Hoe zit dat?
Serie stamboomonderzoek deel 9: Dubbele achternamen
Eerst een stukje geschiedenis. Sinds de invoering van de burgerlijke stand in 1811 heeft iedereen in Nederland een achternaam. Die naam is een familienaam en wordt van vader op kind doorgegeven. Een kind van een ongehuwde moeder krijgt haar achternaam. Bij een later huwelijk kan zo’n kind erkend worden door de man en daarmee zijn naam krijgen.
Nu lang niet iedereen meer trouwt, is het voor de vader mogelijk geworden om een kind te erkennen zonder met de moeder getrouwd te zijn. En dat kan al voordat het kind geboren is.
De vrouwelijke lijn
Een kind zonder vader werd lang een onecht of onwettig kind genoemd en velen hebben daar, soms een leven lang, last van gehad. Zowel de moeder als het kind werden met de nek aangekeken. Het kind werd “bastaard” genoemd. In het stamboomonderzoek werd in zo’n geval nog lang gesproken over een “onechte Lautenbach”.
Maar het doorgeven van de naam via de vrouwelijke lijn is eigenlijk helemaal niet zo raar. Voordat de burgerlijke stand bestond, hadden eenvoudige mensen vaak geen familienaam. En wie dat wel had gaf de naam niet altijd even consequent door. Bij de naamsaanneming in 1811 moest het gezinshoofd de naam voor het gezin vastleggen. Als de vrouw een familienaam had werd die vaak voor haar man en het gezin vastgelegd. Als de man niet meer leefde moest de vrouw een naam vastleggen. Ze koos vaak haar eigen familienaam als ze die had.
Ouders kiezen de naam
Het is al een aantal jaren mogelijk om kinderen de naam van de moeder te geven in plaats van de naam van de vader, ook als de ouders getrouwd zijn. Sinds 1 januari 2024 zijn de mogelijkheden nog ruimer geworden: een kind kan beide achternamen krijgen.
Voor het familieblad ontvingen we een geboortekaartje van een meisje met als achternaam de naam van haar moeder gevolgd door die van haar vader. Laat ik voor dit artikel op internet niet haar als voorbeeld nemen, maar mezelf. Welke naam had ik kunnen dragen als de wet bij mijn geboorte al de huidige mogelijkheden had gehad? Mijn vader heet Lautenbach, mijn moeder Katerborg. De nieuwe wet biedt de mogelijkheid om beide namen door te geven in de volgorde die de ouders kiezen. Ik had dus Lautenbach of Katerborg kunnen heten, maar ook Lautenbach Katerborg of Katerborg Lautenbach. Ik had zo’n gecombineerde naam wel mooi gevonden!
Geen ellenlange naam
En zo krijgen steeds meer mensen een dubbele achternaam. Overigens is dat in Spanje al zo sinds 1889: daar krijgt een kind altijd de naam van de vader gevolgd door die van de moeder.
En worden die namen dan in de toekomst steeds langer? Nee, een kind mag maar twee achternamen krijgen. De ouders mogen dan zelf kiezen: de dubbele achternaam van moeder of vader, of een combinatie naar keuze van twee van de vier enkele achternamen. Zo is het bij de geboorte van het eerste kind uit een relatie een verrassing wat de achternaam zal zijn.
Regenbooggezinnen
We zijn het in onze stamboom nog niet tegen gekomen, maar het komt steeds vaker voor dat twee vrouwen of twee mannen samen een kind krijgen. Ook zij kunnen de achternaam van hun kind kiezen, in principe volgens dezelfde regels. Het is alleen vanwege erkenning en adoptie complexer om beide ouders als zodanig in de burgerlijke stand te krijgen.
Stamboomonderzoek
Wordt het daarmee voor de stamboomonderzoekers in de toekomst lastiger? Zoals gezegd: de naam is vaker via de vrouwelijke lijn doorgegeven. De regels voor het doorgeven van de naam zijn ruimer geworden, maar de mogelijkheden zijn wel eenduidig vastgelegd. En dan is het maar net wat je doelstelling is als onderzoeker. Wil je alle nakomelingen vinden, dus zowel de mannelijke als de vrouwelijke lijn? Zoek je je eigen voorouders, zoals dat in het televisieprogramma Verborgen Verleden gebeurt? Of zoek je nakomelingen die dezelfde naam dragen, eventueel met variaties? Voor de Stichting Jacobus Lautenbach 1537/'38 tot 1611 is het dat laatste: die beperkt zich tot de nakomelingen van Jacobus Lautenbach en Engeltje Klotz die de naam Lautenbach of een spellingsvariant dragen. Dat kunnen ook nakomelingen met een dubbele achternaam betreffen waarvan één Lautenbach is.